Sokołowsko, 29.07–1.08.2021

 

Drogie Delegatki i Delegaci,

 

Tegoroczna edycja Kontekstów w Sokołowsku będzie miała format kongresu. Zatytułowaliśmy ją Kongres postartystyczny, przywołując diagnozę teoretyka Jerzego Ludwińskiego sprzed pół wieku, który pisał, że „prawdopodobnie przegapiliśmy moment, w którym to czym się zajmujemy, przestało być sztuką”. Zmęczeni dystansem społecznym i niepewnością wobec przyszłości planety, zamiast zastanawiać się co jest sztuką a co nią nie jest, zajmiemy się tym co można dziś robić ze sztuką.

Kongres będzie mieć trzy odsłony, w latach 2021-2023, stopniowo ujawniając kolejne etapy pracy z miejscem, regeneracji ciał ludzkich i nieludzkich, budowania rodzinnej wspólnoty celów. Będziemy poszukiwać „form przetrwalnikowych” dla sztuki w czasie planetarnego kryzysu – rodzących się w miejscach oddalonych od miejskich centrów, gdzie możliwe jest bezpieczne gromadzenie się, eksperymenty z uprawianiem sztuki i ziemi.

Kongres postartystyczny odbywa się w miejscu unikalnym pod względem architektonicznym, przyrodniczym, geologicznym. Mówi się, że z łąk nad Sokołowskiem ujrzeć można ślady ukształtowania Ziemi sprzed 260 milionów lat. W 1855 roku w Görbersdorfie (przedwojenna nazwa miejscowości) zostało uruchomione pierwsze na świecie specjalistyczne sanatorium dla gruźlików, na którego wzór został stworzone uzdrowisko w Davos. W 2007 roku budynek dawnego Sanatorium doktora Hermanna Brehmera przeszedł pod opiekę Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ, która odbudowuje zniszczony obiekt oraz organizuje festiwale, poświęcone sztuce współczesnej, eksperymentalnej muzyce oraz kinematografii.

Kongres odwołuje się do tradycji plenerów artystycznych przełomu lat 60. i 70. XX wieku. W zgromadzeniu bierze udział ponad 30 osób, parających się sztuką, rzemiosłem, teorią artystyczną, ekologią, aktywizmem, edukacją. Wystąpienia delegatek i delegatów na Kongresie mają charakter efemeryczny (spacer, posiłek, uprawa ziemi, głębokie słuchanie, naprawianie rzeczy i relacji), lecz rama wydarzenia uwzględnia również pojawienie się materialnych, bardziej trwałych elementów.

Program Kongresu postartystycznego rozciąga się pomiędzy tradycją plenerów związanych z konceptualizmem i sztuką ziemi sprzed półwiecza a dzisiejszymi interdyscyplinarnymi zgromadzeniami, w których akcent przesunięty jest na użycie sztuki poza sztuką: radykalną edukacją, ekologią, feminizmem. Podkreślamy ciągłość pewnych tradycji i metod pracy: praktyk opierających się na procesie, byciu razem, przekraczaniu granic dyscyplin, otwartej formie, grach wizualnych.

Sokołowsko służy od ponad półtora wieku leczeniu chorób płuc, za pomocą niskiej temperatury (specyficzny mikroklimat, dodatkowo zmodyfikowany przez człowieka), spacerów i oddychania. Uzdrowisko może także udusić się pod ciężarem własnego sukcesu: spekulacjami na rynku nieruchomości, zbyt ekspansywną turystyką, czy eksploatacją surowców naturalnych. Nad miejscem tym krąży widmo rozrastającej się, żarłocznej kopalni odkrywkowej melafiru w niedalekiej Rybnicy Leśnej. Konteksty to narzędzie badawcze, skalibrowane na rejestrację częstotliwości charakterystycznych dla tego ośrodka sanatoryjnego a jednocześnie odczuwalnych w skali planety (nie mogę oddychać!).

Myśląc o przyszłości Sokołowska i zwołując skromny kongres zamiast organizacji wystawy czy festiwalu, przywołujemy ducha Marii Pinińskiej-Bereś, której rzeźba „Punkt obserwacyjny zmian w sztuce” (1974 roku), znajduje się tuż obok willi Różanka, siedziby Fundacji In Situ. Drabina z pomalowanymi na różowo szczeblami zwisa niedostępna nad taflą wody. Pinińska-Bereś określała swoje rzeźby, które poddane były działaniu niszczących sił natury, „realizacjami bezinteresownymi”. Zakładamy, że tym dokładnie mogą być Konteksty – punktem obserwacyjnym zmian w sztuce.

 

Sebastian Cichocki
Marianna Dobkowska